Witanolidy – co to jest, właściwości i zastosowanie. Gdzie występują?

Witanolidy wykazują szerokie spektrum działania i znajdują się w nadziemnych częściach oraz korzeniu Withania somnifera. Swoje pozytywne działanie ashwagandha zawdzięcza właśnie obecności witanolidów. Witanolidy, a konkretnie zawierające te składniki, ekstrakty z żeń-szenia indyjskiego, są używane od ponad 3000 lat w praktykach Dalekiego Wschodu. Przyjrzyjmy się bliżej witanolidom i ich właściwościom!

Co to są witanolidy?

Witanolidy to organiczne związki chemiczne występujące w roślinach, które charakteryzują się dużą aktywnością biologiczną. Zaliczane są do naturalnie występujących laktonów steroidowych i stanowią jedną z głównych grup składników aktywnych odpowiadających za korzystne właściwości witanii ospałej (W. somnifera), nazywanej również ashwagandhą lub indyjskim żeń -szeniem. Obecnie zidentyfikowano wiele rodzajów witanolidów, a do najbardziej znanych zaliczane są witaferyna A i witanolid D. 

Witanolidy występują głównie w postaci aglikonów, a kilka z nich istnieje w postaci glikozydów. Co ważne, dzięki zróżnicowanemu i unikalnemu szkieletowi chemicznemu, witanolidy wykazują szeroką aktywność biologiczną. Dlatego też od lat, są obiektem zainteresowań wielu badaczy. 

Gdzie występują witanolidy? 

Witanolidy znajdują się w 15 rodzajach roślin należących do rodziny psiankowatych, których przedstawicielami są gatunki takie jak Withania somnifera i Physalis L. Pierwszym poznanym witanolidem była witaferyna A, która została wyizolowana już w 1965 r. z indyjskiej rośliny Withania somnifera, znanej powszechnie jako ashwagandha, witania ospała lub żeń-szeń indyjski. Ashwagandha jest rośliną bogatą w witanolidy, które znajdują się w jej korzeniu i liściach, przy czym korzeń charakteryzuje się większą ilością różnych substancji aktywnych. Oprócz wspomnianych już witanolidów, ashwagandha zawiera w swoim składzie także inne związki chemiczne o pozytywnym działaniu. Zaliczyć do nich możemy saponiny, alkaloidy i glikowitanolidy.

Witanolidy znajdują się również w innej roślinie - miechunce (Physalis L.). Łącznie z rodzaju Physalis wyizolowano 351 naturalnych witanolidów, a większość z nich pochodzi z P. angulata i P. peruviana. Laktony steroidowe, zwłaszcza z fragmentem laktonowym w pierścieniu D, charakteryzują się znaczną aktywnością biologiczną. W 2009 roku przeprowadzono badanie podczas, którego wyizolowane zostało 7 witanolidów z miechunki jadalnej, które wykazywały pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka.[12]

Właściwości witanolidów

Ashwagandha wykazuje właściwości adaptogenne [1], polegające na wspieraniu odporności  organizmu na stres oraz przystosowaniu do przebywania i funkcjonowania w niesprzyjających warunkach zewnętrznych oraz środowiskowych. [13] Adaptogeny to rośliny, które zgodnie z definicją, powinny być nietoksyczne. Wspomniana nietoksyczność powinna być udokumentowana i potwierdzona w badaniach naukowych. 

Jak pokazuje historia, rośliny znane dzisiaj jako adaptogeny, stosowane są już od wielu lat. Ashwagandha używana jest od wieków w praktykach Dalekiego Wschodu, gdzie na początku przeznaczona była tylko dla najwyżej postawionych osób w państwie - władców i najwyższych urzędników. Te rzadko spotykane, rosnące w trudnych warunkach rośliny, uznawano za "magiczne", a stworzone z nich eliksiry nazywane były "boskimi miksturami". 

Co ciekawe, adaptogeny stosowane były również w diecie astronautów biorących udział w lotach kosmicznych wykonywanych przez amerykańską agencję NASA, w celu wsparcie zdolności przystosowawczych podczas lotów. Zażywane były również przez sportowców i olimpijczyków np. podczas olimpiady w Monachium w 1972 roku.

Stosowanie adaptogenów wiąże się nie tylko z lepszą adaptacją organizmu do stresu, ale także z lepszą sprawnością umysłową i fizyczną. Dlatego też suplementy diety zawierające adaptogeny, są popularne wśród osób aktywnych fizycznie i intensywnie pracujących umysłowo.

Ekstraktom z witanii ospałej od wieków przypisuje się szeroki zakres korzystnych dla organizmu właściwości, nie tylko adaptogennych.

Więcej o pozytywnych właściwościach ashwagandhy możesz przeczytać w naszym artykule Ashwagandha - co to, właściwości, kiedy nie należy przyjmować Ashwagandhy? =>tutaj

Działanie witanolidów

Jakie działanie mają witanolidy znajdujące się w ekstrakcie z ashwagandhy?

Witanolidy znajdujące się w ekstrakcie z witanii ospałej odpowiadają za większość jej pozytywnych właściwości. Ashwagandha oprócz wspomnianych wcześniej właściwości adaptogennych i wspieraniu odporności organizmu na stres [1], wykazuje także inne działanie. Mianowicie, witania ospała wspomaga optymalny relaks, pomaga w utrzymaniu optymalnej wytrzymałości, uczucia energii i witalności, a także dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego. [1] Dodatkowo pomaga w utrzymaniu równowagi emocjonalnej, pomaga utrzymać sprawność fizyczną i umysłową w stanach osłabienia, wyczerpania,  znużenia i utraty koncentracji.  [1] Z uwagi na właściwości jakie wykazuje ashwagandha, jest ona polecana dla osób intensywnie pracujących fizycznie oraz umysłowo, sportowców i osób aktywnych fizycznie, a także narażonych na zwiększony poziom stresu. 

Należy mieć jednak na uwadze, że udzielane informacje stanowią jedynie informację poglądową i rozpoczęcie suplementacji, zwłaszcza przez osoby przyjmujące inne leki lub suplementy, warto poprzedzić konsultacją ze specjalistą. Dodatkowo, należy podkreślić, że przyjmowanie suplementów diety, nie powinno zastępować zdrowej, zbilansowanej diety oraz aktywności fizycznej, a jedynie być jej uzupełnieniem.

Zastosowanie witanolidów

Na co zwrócić uwagę wybierając odpowiednie dla siebie suplementy diety zawierające ekstrakt z witanii ospałej? Czym jest standaryzacja i dlaczego jest tak ważna przy wyborze produktu ? 

Witanolidy są jedną z głównych grup składników czynnych odpowiadających za pozytywne właściwości ashwagandhy, dlatego też suplementy diety na bazie witanii ospałej są standaryzowane na zawartość witanolidów. Standaryzacja to określenie czy w danym produkcie znajduje się składnik  aktywny oraz w jakiej jest ilości. Ekstrakt standaryzowany daje gwarancję jakości produktu oraz pewność, że każde opakowanie ma taki sam skład i takie samo stężenie składników aktywnych. Zgodnie z ilością jaka została wskazana w uchwale nr 7 Zespołu do spraw Suplementów Diety z dn. 07 lutego 2020 r, maksymalna zawartość witanolidów nie może przekraczać 10 mg w zalecanej do spożycia dziennej porcji produktu.[2] Taką maksymalną  porcję witanolidów w 1 kapsułce zawiera suplement diety ESSENSEY Ashwagandha Forte. O efektywności działania witanolidów decyduje ich stężenie w ekstrakcie z witanii ospałej. Zaleca się, aby wynosiło ono co najmniej 1,5%.

Podczas produkcji korzeń ashwagandhy często poddawany jest procesowi sproszkowania, co sprawia, że może mieć aromat przypominający zapach konia. Najczęściej występuje w formie kapsułek, tabletek, proszku do rozpuszczenia lub kropli. Ashwaganda Forte od ESSENSEY występuje w formie łatwych do połknięcia, bezwonnych i bezsmakowych kapsułek celulozowych, które z powodzeniem mogą być przyjmowane również przez wegetarian. 

Literatura

1. Lista PENDING opublikowana na podstawie Rozporządzenia Komisji (UE) NR 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiającego wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci.

2. Uchwała nr 7/2020 Zespołu do spraw suplementów diety z dnia 7 lutego 2020r w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej stosowania Withania somnifera (L.) Dunal jako składnika suplementów diety

3. Zielińska, Agnieszka. "Adaptogenne działanie ashwagandhy." Lek w Polsce 376.09 (2022): 19-24.

4. Połumackanycz Milena, Forencewicz Aneta, Wesołowski Marek, Viapiana Agnieszka: Ashwagandha ( Withania somnifera L.) - roślina o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych, Farmacja Polska, vol. 76, no. 8, 2020, pp. 442-447.

5. Jonathan Gorelick, Rivka Rosenberg, Avinoam Smotrich, Lumír Hanuš, Nirit Bernstein, Hypoglycemic activity of withanolides and elicitated Withania somnifera, Phytochemistry, Volume 116, 2015, Pages 283-289.

6. Todorova, W.; Iwanow, K.; Delattre, C.; Nalbantova, V.; Karcheva-Bahchevanska, D.; Ivanova, S. Roślinne adaptogeny — historia i perspektywy na przyszłość. Składniki odżywcze 2021 , 13 , 2861.

7. Min Huang, Ji-Xiang He, Hui-Xin Hu, Kan Zhang, Xiao-Ning Wang, Bao-Bing Zhao, Hong-Xiang Lou, Dong-Mei Ren, Tao Shen, Withanolides z rodzaju Physalis: przegląd ich właściwości fitochemicznych i aspekty farmakologiczne, Journal of Pharmacy and Pharmacology , tom 72, wydanie 5, maj 2020 r., strony 649–669.

8. White, PT, Subramanian, C., Motiwala, HF, Cohen, MS (2016). Naturalne witanolidy w leczeniu chorób przewlekłych. W: Gupta, S., Prasad, S., Aggarwal, B. (red.) Nutraceutyki przeciwzapalne i choroby przewlekłe. Postępy w medycynie i biologii eksperymentalnej, tom 928. Springer, Cham.

9. Karolina Agata*, Joanna Kusiak*, Bartłomiej Stępień, Katarzyna Bergier, Elżbieta Kuźniak, Bioaktywne metabolity wtórne roślin z rodzaju Physalis,  Postepy Hig Med Dosw (online), 2010; 64: 665-673

10. Wadhwa R, Singh R, Gao R, Shah N, Widodo N, Nakamoto T, Ishida Y, Terao K, Kaul SC. Water extract of Ashwagandha leaves has anticancer activity: identification of an active component and its mechanism of action. PLoS One. 2013 Oct 10;8(10):e77189.

11. Kaul SC, Ishida Y, Tamura K, Wada T, Iitsuka T, Garg S, Kim M, Gao R, Nakai S, Okamoto Y, Terao K, Wadhwa R. Novel Methods to Generate Active Ingredients-Enriched Ashwagandha Leaves and Extracts. PLoS One. 2016 Dec 9;11(12):e0166945. 

12. Lan Y.H., Chang F.R., Pan M.J., Wu C.C., Wu S.J., Chen S.L., Wang S.S., Wu M.J., Wu Y.C.: New cytotoxic withanolides from Physalis peruviana. Food Chem., 2009; 116: 462–469

13. Wolski, Tadeusz, et al. "The raw materials possess adaptogenic properties and estimates of the adaptogens contents in extracts and obtained from genus panax preparations." Postępy Fitoterapii (2009).