Kolageny

Co to jest kolagen?

Kolagen jest najbardziej powszechnym białkiem w ludzkim organizmie, znajdującym się w kościach, mięśniach, skórze i ścięgnach. Stanowi 30% wszystkich białek występujących w organizmie człowieka. Jest głównym składnikiem tkanki łącznej, dlatego tak ważna jest jego odpowiednia ilość w naszym ciele. 1

Białko kolagenu pełni również szczególnie ważną rolę w funkcjonowaniu skóry, jego obecność wpływa również na jej elastyczność i nawilżenie.2 Preparaty i suplementy diety zawierające w swoim składzie kolagen mogą być pomocne w spowalnianiu procesów starzenia się skóry (np. kolagen z witaminą C).3 Kolagen występuje również w tkance stawów, kości i chrząstek. 

Kolagen jest zbudowany z aminokwasów, głównie glicyny oraz proliny, a także hydroksyproliny i hydroksylizyny. Białko to szczególnie charakteryzuje się wytrzymałością oraz dużą elastycznością.4 Znajduje się w wielu różnych tkankach ludzkiego organizmu, a jego struktura jest zróżnicowana w zależności od miejsca jego wystąpienia i funkcji, którą pełni. Kolagen chroni narządy wewnętrzne (takie jak: wątroba, nerki, żołądek), tworząc elastyczne i sprężyste, okalające je rusztowania (włókna kolagenowe).4 Podstawową funkcją, którą pełni kolagen jest funkcja budulcowa, czyli łączenie ze sobą komórek większości narządów (szczególnie skóry, kości, naczyń krwionośnych, elementów oka).4

Organizm człowieka już po 25 roku życia nie jest w stanie zapewnić równowagi pomiędzy procesami tworzenia i degradacji kolagenu w ciele. Ubytek kolagenu wpływa na wygląd skóry, prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych i limfatycznych, może wpływać również na stawy i kości.1 Dlatego tak ważne jest dostarczanie kolagenu w odpowiedniej ilości wraz z pożywieniem i dobrze dopasowaną suplementacją.

Zastosowanie kolagenu

Kolagen wykorzystywany jest w suplementach diety. Często jest substancją łączoną w preparatach witaminowych, np. witaminą C. Witamina C pomaga w prawidłowej produkcji kolagenu w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania naczyń krwionośnych, kości, skóry, zębów, chrząstki oraz dziąseł. 3 Działanie kolagenu jest na tyle ważne w naszym organizmie, że osoby po 25 roku życia mogą już rozważyć suplementacje tego składnika.

Kolagen polecany jest do stosowania przez osoby aktywne fizycznie i trenujące wyczynowo. Osoby ćwiczące w największym stopniu wykorzystują moc swojego organizmu. Często potrzebują uzupełniać ewentualne braki w składnikach organizmu (również naturalnie występujących w ciele jak kolagen) w większym stopniu. Szczególnie w porównaniu do osób nie trenujących.4

Dla kogo kolagen

U młodej i zdrowej osoby kolagen występujący w organizmie podlega ciągłej, regularnej wymianie. Szacuje się, że w ciągu roku organizm potrafi wymienić nawet 3 kg kolagenu, odbudować go na nowo. Do prawidłowej syntezy włókien kolagenowych niezbędny jest: estrogen, insulina, hormony produkowane przez tarczycę. Wraz z wiekiem organizm traci zdolność tworzenia nowych włókien kolagenowych. Ilość kolagenu w organizmie spada. Już po 25 roku życia poziom kolagenu występującego w organizmie spada. Po 50 roku życie spadek jest już gwałtowny. Po 60 roku życia organizm przestaje syntetyzować naturalny kolagen. Warto wspomnieć również o okresie menopauzy u kobiet, kiedy właściwości kolagenu nie są już na tak dobrym poziome, a proces biosyntezy kolagenu ulega zakłóceniu.4

Rodzaje kolagenów

Obecnie na świecie znanych jest 29 różnych typów kolagenu, które różnią się między sobą strukturą przestrzenną oraz lokalizacją w organizmie. Wszystkie natomiast mają zdolność wiązania wody, która warunkuje funkcjonalność kolagenu i odpowiada za jego biologiczne funkcje. Najbardziej rozpowszechnione oraz najlepiej przebadane są kolageny typ I-V.4

Możemy wyróżnić:

• kolagen typu I - najbardziej powszechnie występujący rodzaj kolagenu w organizmie, jest obecny w ścięgnach i tkance łącznej kości, w tkance tworzącej blizny, w skórze i tkance podskórnej4
• kolagen typu II - występuje przede wszystkim w tkance stawowej (chrząstkach stawowych)
• kolagen typ III - obecny w tkance tworzącej się z fibroblastów, w trakcie zabliźniania ran, tworzy również włókna tkanki łącznej właściwej siateczkowej
• kolagen typ IV - w błonie podstawnej (mikro włóknach międzytkankowych), tworzy cienkie membrany między różnymi tkankami naszego organizmu
• kolagen typ V - występuje w tkance śródmiąższowej, jest głównym dopełnienim kolagenu typu I

Formy kolagenu - do picia, w tabletkach czy w kapsułkach?

Kolagen jako suplement diety może być dostępny w różnych formach podania. Na rynku dostępne są preparaty w shotach do wypicia (często w jednej butelce mieści się jedna porcja kolagenu), w tabletkach oraz w kapsułkach. 

Kapsułki to zdecydowanie najlepsza forma podania suplementu diety zawierającego hydrolizat kolagenu. Jest to forma łatwa do połknięcia, bez smaku, w miękkiej otoczce. Forma kapsułki jest również lepiej rozpuszczalna w żołądku w porównaniu do tabletki, nie zawiera też dodatkowych substancji wypełniających. Zaletą kapsułki z kolagenem jest również możliwość korzystania z tego suplementu w łatwy sposób, również poza domem. Wystarczy połknąć gotową kapsułkę, nie ma konieczności np. rozrabiania preparatu z wodą.5

Kolagen używany do produkcji suplementów diety może być pochodzenia roślinnego (np. kolagen z alg morskich) oraz pochodzenia zwierzęcego (np. kolagen rybi). Dzięki temu, nawet osoby będące na diecie wegetariańskiej, wegańskiej lub te, które ograniczają mięso mogą wybrać preparaty zawierające kolagen odpowiednie dla siebie.5

Bibliografia:

1. Czubak, K. A., & Żbikowska, H. M. (2014). Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenów. In Annales Academiae Medicae Silesiensis (Vol. 4, No. 68, pp. 245-254).
2. Zuchowski, A., & Nowicka-Zuchowska, A. (2019). Kolagen–rola w organizmie i skutki niedoboru.
3. Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci.
4. Zuchowski, A., & Nowicka-Zuchowska, A. (2019). Kolagen–rola w organizmie i skutki niedoboru.
5. Żelaszczyk, D., Waszkielewicz, A., & Marona, H. (2012). Kolagen–struktura oraz zastosowanie w kosmetologii i medycynie estetycznej. Estetol. Med. Kosmetol, 2(1), 14-20.